PDF Basket
Zapobieganie utracie bioróżnorodności to poważne wyzwanie. Każdego roku na całym globie zniszczeniu ulega około 10 milionów hektarów lasów. Główne przyczyny to działalność rolnicza i postępująca urbanizacja. Istniejącym lasom stale zagrażają zanieczyszczenia i zmiana klimatu.
„Około 16 % lasów na świecie rośnie w strefie klimatów umiarkowanych, w tym w gęsto zaludnionych regionach Europy”, wyjaśnia Kris Verheyen, główny badacz finansowanego ze środków UE projektu UnderSCORE oraz kierownik laboratorium ForNaLab przy belgijskim Uniwersytecie w Gandawie.
„Lasy stref umiarkowanych wyróżniają się dominacją gatunków drzew liściastych, jednak przeszło 80 % różnorodnych roślin rosnących w takich lasach znajduje się w podszycie – dolnej warstwie drzewostanu”.
Ta warstwa roślinności pełni kilka istotnych funkcji. Wspomaga owady zapylające oraz zapewnia obieg składników odżywczych i regenerację drzew. Jednak najważniejsi interesariusze – decydenci polityczni, leśnicy, naukowcy i przedstawiciele środowisk akademickich – czasami zapominają o ekologicznym znaczeniu podszytu. Wynika to po części z faktu, że obecnie nie ma narzędzi, które umożliwiałyby dokładne modelowanie i przewidywanie skutków utraty bioróżnorodności w tej warstwie lasu.
Świadoma gospodarka leśna
Celem projektu wspieranego przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych było uzupełnienie tej luki w wiedzy. Prace rozpoczęły się od wysłania kwestionariusza do 800 najważniejszych decydentów w Europie. Celem tego badania ankietowego było określenie najważniejszych czynników wpływających na decyzje związane z gospodarka leśną, a także ocena stopnia, w jakim podszyt jest brany pod uwagę przy ich podejmowaniu.
„Pytaliśmy także o narzędzia wykorzystywane przez decydentów w przypadku wątpliwości”, mówi Haben Blondeel, badacz z laboratorium ForNaLab przy Uniwersytecie w Gandawie. „Interesowały nas przede wszystkim systemy wspomagania decyzji”.
Systemy tego typu to oparte na oprogramowaniu narzędzia stanowiące połączenie baz danych, modeli i zdefiniowanych przez użytkownika danych wejściowych. Generują one stosowne dla danego przypadku informacje, które pomagają w podejmowaniu decyzji. Zespół projektu odkrył, że respondenci nie byli świadomi istnienia systemów wspomagania decyzji uwzględniających kwestie związane z podszytem. „Bez takich dynamicznych narzędzi przewidywanie przyszłych zmian bioróżnorodności leśnej roślinności jest jak szukanie po omacku”, dodaje Blondeel.
W związku z tym badacze zajęli się przygotowaniem działającego prototypu systemu wspomagania decyzji o nazwie UnderSCORE, który ma pomagać decydentom w sytuacjach, gdy pojawiają się niejasności dotyczące ochrony lasów i gospodarki leśnej. Zestaw danych pochodzących z około 4 000 badań roślinności przeprowadzonych w europejskich lasach strefy umiarkowanej przeanalizowano pod kątem różnych wskaźników – od poziomu zanieczyszczenia azotem po pokrywę korony drzew.
„Nazwa »UnderSCORE« ma podkreślić potrzebę uwzględnienia często pomijanego podszytu (ang. understorey)”, wyjaśnia Mike Perring, badacz z brytyjskiego Centrum Ekologii i Hydrologii oraz laboratorium ForNaLab przy Uniwersytecie w Gandawie. „Odnosi się ona także do danych generowanych przez system – łatwych do zrozumienia wyników (ang. score) bazujących na różnych wskaźnikach. Użytkownicy mogą porównywać takie wyniki w kontekstach różnych warunków środowiskowych i sposobów zarządzania oraz w różnych punktach czasowych”.
Prototypowej wersji systemu można obecnie używać do porównywania średnich wartości w poszczególnych regionach Europy. Na tej podstawie leśnicy mogą ocenić stan roślinności podszytu. „Planujemy rozbudować to rozwiązanie o oparte na procesach modele matematyczne i dalsze dane środowiskowe z badań terenowych”, dodaje Perring.
Wspomaganie ochrony bioróżnorodności
Prototyp systemu został udostępniony w internecie w grudniu 2020 roku. Trafił też do 800 interesariuszy, którzy wzięli udział w ankiecie. „Nie oznacza to końca prac nad projektem UnderSCORE”, mówi Verheyen. „Do zespołu dołączył doktorant, który przeprowadza dogłębną analizę scenariuszową obejmującą dane wygenerowane przez system. Uzyskane informacje zostaną uwzględnione w zaktualizowanej wersji systemu”.
Ponadto zdaniem Verheyen projekt doprowadził do zwiększenia świadomości znaczenia podszytu i konieczności uwzględniania tej warstwy roślinności w gospodarce leśnej. Kilku przedstawicieli środowisk akademickich włączyło na przykład system wspomagania decyzji UnderSCORE do programów nauczania jako przykład innowacyjnego planowania.
„Analizując kwestionariusze, z zaskoczeniem odkryliśmy, że decydenci z całej Europy jednomyślnie uznali bioróżnorodność, regenerację lasów i zmianę klimatu za najbardziej palące kwestie”, zauważa Verheyen. „Cele o czysto ekonomicznym charakterze, takie jak jakość lub ilość drewna, uznano za średnio istotne. Pokazuje to, że priorytety osób odpowiedzialnych za gospodarkę leśną są spójne, niezależnie od kraju i sektora. To dobre wieści z punktu widzenia ochrony bioróżnorodności na całym kontynencie”.