PDF Basket
Verlies aan biodiversiteit voorkomen is een grote uitdaging. Elk jaar wordt bijvoorbeeld wereldwijd ongeveer tien miljoen hectare bos vernietigd, vooral door landbouw en verstedelijking. De resterende bossen worden verder bedreigd door vervuiling en klimaatverandering.
“Ongeveer 16 % van de bossen in de wereld bevindt zich in een mild en gematigd klimaat, waaronder die in de dichtbevolkte gebieden van Europa”, aldus de hoofdonderzoeker van het door de EU gefinancierde project UnderSCORE, Kris Verheyen, hoofd van het Forest & Nature Lab van de Universiteit Gent, België.
“Gematigde bossen zijn herkenbaar aan het hoge aandeel loofboomsoorten. Meer dan 80 % van de biodiversiteit van planten in deze bossen bevindt zich echter in de ondergroei, de vegetatielaag op de bosbodem.”
Deze vegetatielaag vervult verschillende cruciale functies. De laag is goed voor bestuivers en bevordert de kringloop van nutriënten en de regeneratie van bomen. Desondanks zien belangrijke belanghebbenden – beleidsmakers, bosbeheerders, wetenschappers en academici – het ecologische belang van de ondergroei soms over het hoofd. Dit komt deels doordat er op dit moment geen tools beschikbaar zijn om de impact van verlies aan biodiversiteit op dit niveau goed te modelleren en voorspellen.
Onderbouwd bosbeheer
Om deze kenniskloof aan te pakken werd als eerste stap in dit project, dat steun kreeg van de Europese Onderzoeksraad, onder 800 vooraanstaande beleidsmakers in Europa een vragenlijst verspreid. Het doel van deze enquête was om vast te stellen welke factoren bij beslissingen over bosbeheer een belangrijke rol spelen, en na te gaan in hoeverre bij deze beslissingen rekening wordt gehouden met de ondergroei.
“We vroegen ook welke tools beleidsmakers gebruiken bij onzekerheden”, zegt Haben Blondeel, een onderzoeker van het Forest & Nature Lab van de Universiteit Gent. “We waren vooral geïnteresseerd in beslissingsondersteunende systemen (DSS).”
DSS-systemen zijn op software gebaseerde hulpmiddelen die gegevensbanken, modellen en door de gebruiker gedefinieerde input combineren om een gerichte output te voorspellen ter ondersteuning van het besluitvormingsproces. Het projectteam ontdekte dat de groep respondenten niet bekend was met DSS-systemen die rekening houden met de ondergroei. “Zonder dergelijke dynamische tools is het voorspellen van veranderingen in de biodiversiteit van planten in bossen, tasten in het duister”, voegt Blondeel toe.
Daarom ontwikkelde het projectteam een werkend prototype van een webgebaseerd DSS (UnderSCORE) om beleidsmakers te ondersteunen bij onzekerheden op het gebied van bosbescherming en -beheer. Indicatoren variërend van de vervuiling door stikstof tot de dichtheid van het bladerdak van bossen werden toegepast op een dataset van ongeveer 4 000 inventarisaties van de vegetatie in bossen in de gematigde delen van Europa.
“De naam ‘UnderSCORE’ onderstreept dat er rekening moet worden gehouden met de onderbelichte ondergroei“, legt Mike Perring, een onderzoeker van het Forest & Nature Lab van de Universiteit Gent en het UK Centre for Ecology & Hydrology, uit. “Ook komt hierin de output tot uiting: eenvoudig te begrijpen scores voor verschillende indicatoren. Gebruikers kunnen deze scores vergelijken voor verschillende milieu- en beheercontexten, en in de tijd.”
Momenteel kan het DSS-prototype worden gebruikt om gemiddelde trends tussen gebieden in Europa te vergelijken. Daarmee kunnen bosbeheerders de gezondheid van de ondergroeivegetatie beoordelen. “We willen dit initiatief uitbreiden door er op processen gebaseerde wiskundige modellen en meer ter plaatse verkregen milieugegevens in te verwerken”, voegt Perring toe.
Bevordering van behoud van biodiversiteit
Het online DSS-prototype werd in december 2020 gelanceerd en verstuurd aan de 800 belanghebbenden die aan de vragenlijst hadden deelgenomen. “Sindsdien hebben we niet stilgestaan met UnderSCORE”, aldus Verheyen. “Een nieuwe promovendus is nu bezig met een diepgaande scenarioanalyse van de resultaten van het DSS-systeem. Deze informatie wordt verwerkt in een update van het DSS-systeem.”
Verheyen is er ook van overtuigd dat het project heeft bijgedragen aan het bewustzijn omtrent de ondergroei, en het belang om hiermee rekening te houden bij bosbeheer. Diverse academici gebruiken het DSS-systeem van UnderSCORE nu bijvoorbeeld in hun curriculum als voorbeeld van innovatieve planning.
“Een verrassende uitkomst uit onze vragenlijst was de unanimiteit waarmee beleidsmakers uit heel Europa biodiversiteit, de regeneratie van bossen en klimaatverandering hoog op de agenda plaatsten”, merkt Verheyen op. “Puur economische doelstellingen zoals de kwaliteit van hout en de hoeveelheid hout werden neutraal beoordeeld. Dit laat zien dat de doelstellingen van beleidsmakers voor bosbeheer tussen landen en sectoren niet met elkaar in strijd zijn. Dit is bemoedigend voor het behoud van biodiversiteit op continentaal niveau.”