PDF Basket
Projekt ECORISK2050, finansowany przez sieć szkoleń innowacyjnych w ramach działań „Maria Skłodowska-Curie”, dał szansę zespołowi złożonemu z 13 doktorantów z europejskich uczelni przeprowadzenia badań dotyczących związku między zmianą klimatu a zagrożeniami środowiskowymi związanymi z substancjami chemicznymi, takimi jak pestycydy i środki farmaceutyczne. Ponadto celem tej inicjatywy było ukształtowanie nowego pokolenia specjalistów w dziedzinie ochrony środowiska, gotowych na podjęcie wyzwań klimatycznych, jakie czekają nas w przyszłości.
Paul van den Brink, koordynator tego projektu, podkreśla, jak ważną rolę odgrywają naukowcy na wczesnym etapie kariery: „To nasi europejscy doktoranci są autorami doświadczeń i modeli prognozowania opartych na scenariuszach, dzięki którym można przewidzieć wzajemnie na siebie wpływające skutki zmiany klimatu i chemikaliów dostających się do środowiska”.
Zrozumieć zmiany środowiskowe
Głównym celem projektu była ocena, w jaki sposób zagrożenia środowiskowe związane z substancjami toksycznymi zmieniają się pod wpływem innych obciążeń dla środowiska, w tym specyficznych dla obszarów UE. Ponadto zespół poszukiwał odpowiedzi na pytanie, jak oddziaływania między tymi czynnikami mogą się zmieniać w zależności od zmiany klimatu. Tak kompleksowa ocena była niezwykle ważna dla zrozumienia potencjalnej eskalacji zagrożeń chemicznych wpływających zarówno na zdrowie ludzi, jak i całe ekosystemy.
Kolejnym celem projektu ECORISK2050 było wskazanie skutecznych strategii przystosowania się do zmiany klimatu i łagodzenia jej, które można by zastosować w perspektywie krótko- lub średnioterminowej. Wreszcie, prace zespołu koncentrowały się na stworzeniu kompleksowego zestawu narzędzi umożliwiających ocenę przyszłych zagrożeń chemicznych, jak również zarządzanie nimi. Zestaw ten powstał z myślą zarówno o liderach przemysłu, jak i decydentach.
Aby osiągnąć te cele, doktoranci zaangażowani w projekt wykonali dokładny przegląd literatury, przeprowadzili doświadczenia i przeanalizowali wiele danych. Dzięki temu ich praca stanowi ważny wkład na rzecz ochrony wód i gleb przed podwójnym zagrożeniem, jakim jest połączone oddziaływanie zmiany klimatu i zanieczyszczenia chemicznego. Oprócz zaangażowania środowiska akademickiego projekt ECORISK2050 obejmował także współpracę z doradcami, podmiotami branżowymi i decydentami, która umożliwiła analizę złożonej sieci stresorów środowiskowych związanych z działalnością człowieka.
Podejście przyjęte w projekcie opierało się na pakietach roboczych, koncentrujących się na poszczególnych aspektach zarządzania ryzykiem środowiskowym, takich jak scenariusze klimatyczne, stopień narażenia, skutki, zagrożenia i środki łagodzące oraz działania upowszechniające i podnoszące świadomość.
Pionierskie strategie łagodzenia zmian
Podstawą metodologii stały się solidne strategie modelowania ryzyka. Dzięki połączeniu wcześniejszych źródeł danych i tworzeniu nowych modeli opartych na scenariuszach naukowcy byli w stanie prognozować stopień narażenia środowiska na chemikalia w różnych scenariuszach dotyczących zmiany klimatu.
Ocena obejmowała analizę oczekiwanych zmian, jakie mogą zajść w tych procesach, z naciskiem na rosnące zagrożenie tych chemikaliów dla zdrowia publicznego i dobrostanu ekosystemów.
„Los i skutki działania chemikaliów ulegają modyfikacji pod wpływem zmian sposobu ich wykorzystania i temperatury”, dodaje van den Brink. „Ale proces ten nie zachodzi zawsze w ten sam sposób – jest zależny od kontekstu”.
Przyglądając się obszarom północnej i południowej Europy, zespół projektu ECORISK2050 zbadał szereg zagadnień dotyczących m.in. obecności substancji takich jak ibuprofen w ściekach, współistnienia mikroplastiku i środków farmaceutycznych w glebie oraz skutków używania pestycydów i fungicydów. Wyniki projektu nie tylko stały się fundamentem pod przyszłe badania nad herbicydami i domowymi środkami czyszczącymi, ale wskazały one również na znaczenie, jakie dla skuteczności strategii zarządzania ryzykiem ma poprawa jakości zbieranych danych. W miarę nasilania się procesów urbanizacyjnych i zmiany klimatu koniecznością stają się rozwiązania oparte na danych w celu ograniczenia negatywnego wpływu chemikaliów na środowisko i ludzkie zdrowie.
Wyniki tych badań są imponujące, a wśród rezultatów należy wymienić szereg narzędzi służących rozwiązaniu problemów dotyczących emisji zanieczyszczeń chemicznych, narażenia, skutków i łagodzenia zmian zarówno w środowisku rolniczym, jak i wodnym, w miarę dostosowywania się do zmieniających się warunków klimatycznych. Co więcej, zbadano również strategie w zakresie ekologicznego projektowania środków chemicznych i technologii usuwania zanieczyszczeń ze ścieków.
Co ważne, zespół projektu ECORISK2050 zamierza wspierać świadome podejmowanie decyzji politycznych i proaktywne zarządzanie ryzykiem poprzez wzmocnienie roli zainteresowanych stron, oddając w ich ręce odpowiednie zasoby.
„Pójście w kierunku bezpiecznej i zrównoważonej przyszłości wymaga wprowadzenia zmian zarówno społecznych, jak i instytucjonalnych”, podsumowuje van den Brink, „a także zrównoważenia korzyści płynących ze stosowania chemikaliów z potrzebą zrównoważonego rozwoju i bezpieczeństwa. Przyszłe zagrożenia można również ograniczyć dzięki zmianom behawioralnym i zastępowaniu chemikaliów bezpieczniejszymi alternatywami”.
Podwójny efekt
Ta ambitna inicjatywa umożliwiła zdefiniowanie sposobów, w jakie rozumiemy i ograniczamy ryzyko związane z zanieczyszczeniami chemicznymi, a także jak nim zarządzamy, zapewniając bezpieczniejszą i bardziej zrównoważoną przyszłość dla całego społeczeństwa. Wyniki badań zostały zaprezentowane na licznych konferencjach, w tym konferencjach Towarzystwa Toksykologii i Chemii Środowiskowej oraz Międzynarodowego Towarzystwa Limnologicznego.
Być może jednym z najbardziej znaczących dokonań partnerów projektu ECORISK2050 jest ukształtowanie nowego pokolenia naukowców zajmujących się ochroną środowiska, którzy zostali wyposażeni w wiedzę i umiejętności potrzebne do radzenia sobie z tą trudną i dynamicznie zmieniającą się dziedziną.