PDF Basket
Projekty rewitalizacji miast często są poprzedzone długotrwałymi konsultacjami, przez co lokalne społeczności zwykle bardzo długo czekają na ich efekty. Celem projektu T‑Factor było pokazanie, że przyspieszenie dynamicznych przemian kulturowych i gospodarczych jest możliwe poprzez realizację krótkoterminowych projektów wspólnie z lokalnymi mieszkańcami.
Osiągnięcie celów projektu T‑Factor umożliwiła współpraca z praktykami z całej Europy. Dzięki udziałowi 26 partnerów z 10 państw członkowskich UE, Chin i Zjednoczonego Królestwa zawiązała się dynamiczna koalicja złożona z przedstawicieli miast, uniwersytetów, przedsiębiorstw i społeczności.
Czerpiąc inspirację z szeregu przedsięwzięć, takich jak londyńska dzielnica King’s Cross, Friche la Belle de Mai w Marsylii czy Dortmunder U w Dortmundzie, gdzie tymczasowe formy użytkowania przyczyniły się do ożywienia opuszczonych terenów, zespół opracował kreatywne, partycypacyjne programy i przedstawił je najważniejszym podmiotom reprezentującym interes miast.
Dzięki wsparciu władz publicznych i Komisji Europejskiej projekt T‑Factor umożliwił aktywne wykorzystanie terenów poddawanych restrukturyzacji, uwzględniając wyzwania społeczne, kulturowe i środowiskowe, jednocześnie wspierając rewitalizację obszarów miejskich.
Widoczne efekty zaangażowania
Jak wyjaśnia Laura Martelloni, projektantka innowacji strategicznych i koordynatorka projektu T‑Factor, „tymczasowe formy użytkowania” to koncepcja odnosząca się do doraźnych rozwiązań przeznaczonych dla przestrzeni znajdujących się w okresie przejściowym. „Chodzi o tymczasowe wykorzystanie wolnych lub rzadko używanych obszarów z myślą o przetestowaniu koncepcji, które prawdopodobnie nie będą tam realizowane docelowo, ale mogą stać się użyteczne na przyszłość”.
Na przykład na wczesnych etapach przebudowy King’s Cross wprowadzono tam pewne tymczasowe rozwiązania, jak na przykład czasowe targi czy wydarzenia kulturalne, które miały tchnąć życie w zaniedbany obszar i zaangażować lokalnych mieszkańców. Podobne podejście zastosowano w ramach projektu T‑Factor w sześciu miastach pilotażowych: Londynie, Bilbao, Mediolanie, Amsterdamie, Lizbonie i Kownie. Inicjatywy obejmowały zarówno tworzenie osiedlowych ogrodów, jak i organizację wydarzeń kulturalnych czy instalacji artystycznych, służąc za poligon doświadczalny dla innowacyjnych funkcji miejskich, a jednocześnie aktywizując lokalne społeczności.
W rezultacie kluczem do sukcesu projektu T‑Factor okazał się udział społeczności. Zespół spędził ponad rok na wsłuchiwaniu się w opinie mieszkańców i interesariuszy, mapowaniu ich punktów widzenia, a także na rozwiązywaniu kwestii spornych.
„Staraliśmy się zaangażować różne grupy społeczne i zainteresowane strony, rejestrując związane z rewitalizacją wszelkie odczucia i perspektywy ludzi w całej ich różnorodności”, kontynuuje Martelloni. „Faza mapowania była prawdopodobnie najbardziej kluczowym etapem projektu”.
Przykładem jest Bilbao, gdzie oddolne organizacje, które wcześniej działały w odosobnieniu, połączyły siły, aby stworzyć wspólną propozycję tymczasowych form użytkowania. T‑Factor pomógł wzmocnić więzi społeczne i sprawić, by obszary miejskie spełniały oczekiwania osób, które będą z nich korzystać.
Jednym z najważniejszych czynników stojących za sukcesem projektu T‑Factor była wzajemna wymiana zdobytej wiedzy. W ramach projektu utworzono „laboratoria transformacji” (T‑Labs), w których zebrano międzynarodową wiedzę specjalistyczną w wielu obszarach, takich jak gospodarka o obiegu zamkniętym, innowacje społeczne, urbanistyka i cyfryzacja, z myślą o wspieraniu lokalnych projektów pilotażowych i dzieleniu się zdobytą wiedzą i doświadczeniem.
Przełamywanie oporu
Włączenie tymczasowych form użytkowania do wielkoskalowych planów restrukturyzacji nie obyło się bez pewnych przeszkód. Jednym z trudniejszych zadań było przekonanie prywatnych firm deweloperskich do inwestowania, ponieważ często przedkładały one przyszłe zyski nad interesy społeczności.
„Ze strony deweloperów napotkaliśmy spory opór”, podkreśla Martelloni. „Nawet w przypadkach, gdy inicjatywy zakończyły się sukcesem, głównym dążeniem deweloperów było utrzymanie pełnej własności i kontroli nad obiektami, co często kolidowało z interesami społeczności”.
Chcąc temu przeciwdziałać, zespół projektu położył duży nacisk na dokumentowanie, metody oparte na opowiadaniu historii i organizację wspólnych komitetów doradczych. Ich zadaniem było dostosowanie eksperymentalnych przedsięwzięć na małą skalę do wielkoskalowych celów. Wsparcie w wymiarze regulacyjnym, udzielane przez instytucje publiczne, również pomogło w zachęceniu deweloperów do priorytetowego traktowania inicjatyw zorientowanych na potrzeby społeczności.
Do wyróżniających się inicjatyw należy mediolański projekt Herbula Garden, który polegał na przekształceniu terenu objętego planami restrukturyzacji w tętniącą życiem przestrzeń publiczną, oferującą warsztaty dotyczące różnorodności biologicznej i ogrodnictwa. Z kolei w hiszpańskim mieście Bilbao inicjatywa dotycząca stworzenia schronisk dla zdziczałych kotów zjednoczyła lokalną społeczność wokół idei dobrostanu zwierząt, pokazując, jak niewielkie projekty mogą pobudzać do większej empatii i zaangażowania.
Trwałe efekty
Na projekt T‑Factor złożył się wysiłek 2 800 osób i współpraca z ponad 250 decydentami, czego efektem było ponad 170 wzmianek w różnych mediach.
W dorobku projektu znajduje się również publikacja obszernej książki „From Within”, poświęconej projektom dotyczącym tymczasowych form użytkowania, a także zestaw cyfrowych narzędzi umożliwiających powielanie transformacyjnych inicjatyw w innych miastach. Ponadto konsorcjum projektu T‑Factor może się pochwalić rolą współorganizatora festiwalu Many Possible Cities we Florencji i prezentacją swoich dokonań na 10 międzynarodowych wydarzeniach, w ramach których zespół mógł podzielić się swoimi spostrzeżeniami z wieloma decydentami, instytucjami i interesariuszami.
W związku z tym, że miasta ulegają ciągłej ewolucji, zespół projektu T‑Factor proponuje podejście do rewitalizacji obszarów miejskich oparte na współpracy z lokalnymi społecznościami, promujące kreatywne, inkluzywne i eksperymentalne rozwiązania, tym samym udowadniając, że nawet tymczasowe inicjatywy mogą przynieść trwałe efekty.