PDF Basket
We współczesnym świecie coraz powszechniejsze stają się problemy ze zdrowiem psychicznym, w szczególności schorzenia wywołane przez nadmierny stres. W samej Europie aż 60 milionów mieszkańców cierpi na zaburzenia lękowe, z kolei depresja dotyka około 30 milionów osób.
Postępy w zakresie profilaktyki tych chorób pozostają powolne, a główną przyczyną tego stanu rzeczy jest nikła wiedza na temat czynników wpływających na odporność jednostek na czynniki stresogenne odpowiadające za wiele problemów dotyczących zdrowia psychicznego.
„Realizując badania, nasz zespół przyczynił się do wypełnienia tej luki w wiedzy w znaczącym stopniu, szczegółowo opisując wpływ stresu na funkcjonowanie mózgu”, wyjaśnia Erno Hermans, główny badacz laboratorium Cognitive Affective Neuroscience Lab działającego przy Donders Institute i koordynator projektu STRESNET, sfinansowanego przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych.
Urządzenia ubieralne monitorują stres w rzeczywistych warunkach
W ramach projektu badacze opracowali system pozwalający na monitorowanie stresu w rzeczywistych warunkach przy pomocy smartfonów oraz ubieralnych biosensorów. Jednym z elementów nowatorskiego systemu są krótkie ankiety, które użytkownicy wypełniają w miarę upływu dnia. Korzystając z tych danych, naukowcy mogą skorelować stresujące doświadczenia z wpływem na układ nerwowy badanej osoby, a tym samym wskazać wśród nic osoby bardziej odporne na codzienne czynniki wywołujące stres.
Połączenie tego rozwiązania z obrazowaniem mózgu pozwoliło również naukowcom z powodzeniem wskazać sieci mózgowe związane z odpornością na tego rodzaju czynniki.
„Nasze odkrycia potwierdzają możliwość wykorzystania ubieralnych bioczujników w celu monitorowania zdrowia psychicznego oraz wpływu stresu na nasze samopoczucie”, dodaje badacz. „Dowiadujemy się z nich także, że zmiany fizjologiczne nie występują wyłącznie w następstwie odczuwania stresu, co oznacza, że kontekst psychologiczny ma kluczowe znaczenie dla interpretacji sygnałów z bioczujników”.
Badacze przyglądają się obecnie możliwościom rozwoju tej technologii i opracowania na jej podstawie rozwiązania, które będzie mogło zostać wprowadzone na rynek.
Przygotowanie mózgu na stres
Kolejnym ważnym rezultatem projektu było wykorzystanie technologii neurotreningu przy pomocy funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (fMRI) w czasie rzeczywistym w celu trenowania mózgu i wypracowania lepszej alokacji zasobów w sytuacjach stresowych.
Wykorzystując wizualne informacje zwrotne przekazywane w czasie rzeczywistym, badaczom udało się skutecznie wyszkolić zdrowych uczestników do dwukierunkowego kontrolowania równowagi między siecią istotności, czyli częścią mózgu, która odpowiada za ocenę nieoczekiwanych bodźców oraz reagowanie na ich występowanie, a siecią kontroli wykonawczej, nadzorującej rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji.
Badacze wykazali także, że ta nowo nabyta umiejętność może zostać skutecznie wykorzystana w stresującej sytuacji, gdy nie są dostępne informacje zwrotne.
„Naszym zdaniem opracowana metoda szkoleniowa może stanowić podstawę nowych interwencji klinicznych lub działań profilaktycznych ukierunkowanych na zwiększenie odporności jednostek na stres”, zauważa Hermans.
Wiele przełomowych odkryć
Oprócz skutecznego opracowania urządzeń ubieralnych oraz metody treningu mózgu, naukowcom udało się wykazać także, że osoby o zwiększonej podatności na występowanie zaburzeń związanych ze stresem, w tym między innymi rodzeństwo pacjentów cierpiących na schizofrenię, zwykle charakteryzują się ograniczoną reakcją na czynniki stresu. Odkrycie to może doprowadzić do opracowania nowego biomarkera wskazującego wrażliwość na stres.
Co więcej, dzięki wykorzystaniu doświadczalnego modelu terapii odwrażliwiania i ponownego przetwarzania informacji za pomocą ruchów gałek ocznych (EMDR), badacze odkryli sposób, w jaki ruchy gałek ocznych mogą dezaktywować część mózgu odpowiedzialną za doświadczanie emocji. Zdaniem Hermansa odkrycie to może pozwolić na opracowanie interwencji terapeutycznych zmniejszających wpływ wspomnień związanych ze stresem.
Dążenie do profilaktyki zdrowia psychicznego
Głównym założeniem projektu było wykazanie, że silny i nagły stres wywołuje zmiany w aktywności fizycznej mózgu. Rozpoznanie tych zmian może pozwolić naukowcom na rozpoczęcie badań wpływu stresu zarówno w warunkach laboratoryjnych, jak i w codziennym życiu.
Badaczom skupionym wokół projektu STRESNET udało się również wykazać, w jaki sposób zmiany te mogą przekładać się na emocjonalną reakcję na stres w prawdziwym życiu, a także w jaki sposób reakcja ta zmienia się u osób ze skłonnościami do rozwoju zaburzeń psychicznych związanych z tym czynnikiem.
„Wszystkie te działania stanowią podwaliny pod przyszłe działania w zakresie profilaktyki zdrowia psychicznego u osób podatnych na choroby wywoływane przez stres”, podsumowuje Hermans.