PDF Basket
Geestelijke gezondheidsproblemen, vooral stressgerelateerde psychische klachten en ziekten, nemen toe. Alleen al in Europa lijden 60 miljoen mensen aan angststoornissen, terwijl een zware depressie naar schatting 30 miljoen mensen treft.
Er is nog maar weinig vooruitgang geboekt op het gebied van preventieve zorg, wat grotendeels te wijten is aan een gebrek aan kennis over de factoren die bepalen of iemand bestand is tegen de stressfactoren die aan de basis liggen van veel geestelijke gezondheidsproblemen.
"Ons onderzoek heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het opvullen van deze leemte, door de effecten van stress op de hersenfunctie in detail te beschrijven," legt Erno Hermans uit, hoofdonderzoeker van het Cognitive Affective Neuroscience Lab van het Donders Instituut en projectcoördinator van het STRESNET-project, dat werd gefinancierd door de European Research Council.
Draagbare apparaten voor real-life stressmonitoring
Het project ontwikkelde een systeem voor real-life stressmonitoring met behulp van smartphones en draagbare biosensoren. Het baanbrekende systeem vraagt deelnemers om gedurende de dag korte enquêtes in te vullen. Met behulp van deze gegevens kunnen onderzoekers zien, welk effect stressvolle ervaringen hebben op het zenuwstelsel van het individu en zo diegenen identificeren die beter bestand zijn tegen stressfactoren in het dagelijkse leven.
Door dit systeem te combineren met beeldvorming van de hersenen konden de onderzoekers ook de specifieke hersennetwerken identificeren die betrokken zijn bij stressbestendigheid.
"Deze bevindingen benadrukken het potentieel van draagbare biosensoren in stressgerelateerde geestelijke gezondheidsmonitoring," zegt hij. "Ze laten ook zien dat fysiologische veranderingen niet alleen optreden tijdens stress, wat betekent dat de psychologische context cruciaal is voor het interpreteren van de signalen van draagbare biosensoren."
Onderzoekers onderzoeken momenteel manieren om de technologie verder te ontwikkelen tot een marktrijpe oplossing.
De hersenen trainen tegen stress
Een ander belangrijk resultaat van het project was het gebruik van real-time functionele MRI (fMRI) neurofeedback technologie om de hersenen te trainen om beter om te gaan met stress.
Met behulp van realtime visuele feedback trainden onderzoekers gezonde deelnemers om sturing te geven aan de balans tussen het saliencenetwerk (het deel van de hersenen dat onverwachte stimuli evalueert en erop reageert) en het centraal-executief netwerk (het deel dat voor probleemoplossing en besluitvorming zorgt).
De onderzoekers toonden ook aan dat deze nieuwe vaardigheid kan worden toegepast in een stressvolle situatie waarin geen feedback meer wordt gegeven.
"Wij geloven dat deze training de basis vormt voor mogelijke klinische of preventieve interventies gericht op het vergroten van de weerbaarheid tegen stress," merkt Hermans op.
Nog meer baanbrekende bevindingen
Naast de successen op het gebied van draagbare apparaten en hersentraining, toonden de onderzoekers verder aan, dat personen die een hoger risico lopen stressgerelateerde aandoeningen te krijgen (bijvoorbeeld broers en zussen van patiënten met schizofrenie) doorgaans minder op stressoren reageren - een potentiële nieuwe biomarker voor stressgevoeligheid.
Bovendien toonden onderzoekers met behulp van een experimenteel model voor desensibilisatie en herverwerking door oogbewegingen aan, hoe oogbewegingen het deel van de hersenen kunnen deactiveren dat betrokken is bij het ervaren van emoties. Hermans zegt dat deze ontdekking mogelijkheden biedt voor therapieën die de impact van stressgerelateerde herinneringen verminderen.
Preventie van geestelijke gezondheidsproblemen
Een essentieel onderdeel van het project was, om aan te tonen dat acute stress een verandering in de fysieke hersenactiviteit teweegbrengt. Het herkennen van deze veranderingen kan onderzoekers helpen bij het bestuderen van de invloed van stress in het laboratorium en in het dagelijks leven.
Onderzoekers van STRESNET konden ook aantonen dat deze veranderingen de emotionele reactie op stress in het echte leven kunnen voorspellen en daarnaast, dat deze reactie anders is bij personen die aanleg hebben voor het ontwikkelen van stressgerelateerde mentale stoornissen.
"Samen bieden deze inspanningen een wetenschappelijke basis voor toekomstige initiatieven om mentale problemen te voorkomen bij mensen met een risico op stressgerelateerde ziekten," concludeert Hermans.