PDF Basket
Synestezja jest stosunkowo rzadko występującym schorzeniem neurologicznym, które powoduje łączenie zwykle niezależnych od siebie zmysłów. Osoba chorująca na tą przypadłość może na przykład odczuwać smak słów, słyszeć kolory, a nawet przypisywać dniom złożone cechy osobowości.
W ostatnich dziesięcioleciach znacząco wzrosło nasze zrozumienie tego stanu oraz udało nam się zgromadzić szersze zasoby wiedzy na jego temat, dzięki czemu jesteśmy w stanie oszacować na przykład, że występuje u co najmniej 4,4% dorosłych.
Według istniejących danych, u osób cierpiących na synestezję częściej występują współistniejące zaburzenia lękowe. Występowanie synestezji często wiąże się z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, w związku z czym może zostać wykorzystane jako wskaźnik pozwalający na wczesne wykrycie tych zmian.
„Wśród osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu synestezja występuje częściej, ta sama zależność działa też w drugą stronę – wśród osób z synestezją występuje wyższy odsetek osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu”, wyjaśnia Julia Simner, profesor psychologii Uniwersytetu w Sussex w Zjednoczonym Królestwie. „Nie oznacza to, że autyzm oznacza synestezję, lub że synestezja jest równoznaczna z autyzmem. Częstotliwość występowania tej zależności jest po prostu podwyższona w taki sposób, że z pewnością nie jest dziełem przypadku”.
W poszukiwaniu ciągłości w czasie
Badanie dzieci pod kątem występowania synestezji nastręcza jednak wielu trudności. Testy pozwalające na jej wykrycie opierają się na wskaźniku określanym mianem ciągłości w czasie. Badanie polega na przedstawieniu dziecku pewnego zbioru bodźców, na przykład liter alfabetu, w losowej kolejności. Następnie osoby badane są proszone o połączenie każdej litery z kolorem, po czym całe badanie jest po chwili powtarzane, by zweryfikować, czy dana osoba wybierze ten sam kolor dla danego bodźca.
Diagnoza schorzenia opiera się w związku z tym na spójności odpowiedzi. Ze względu na to, że wysoki wskaźnik spójności występuje niemal wyłącznie u osób dorosłych, wykrywanie synestezji u dzieci jest znacznie trudniejszym zadaniem.
Jak wyjaśnia Simmer, głównym celem projektu SYN-TOOLKIT, sfinansowanego przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych było „opracowanie metod pozwalających na diagnozowanie dzieci pod kątem różnic neurorozwojowych, które mogą mieć duży wpływ na ich edukację szkolną”. Zanim jednak stało się to możliwe, badacze musieli poszerzyć dostępne zasoby wiedzy na temat cech związanych z synestezją.
W tym celu przebadali blisko 3 500 dzieci, korzystając w tym celu z dwóch standardowych badań pozwalających na diagnozowanie synestezji grafemowo-kolorowej, czyli stanu, w którym litery, słowa lub liczby są powiązane z kolorami, a także synestezji grafemowo-osobowościowej, w której liczby mają złożone osobowości i płcie.
Zespół przeprowadził także od 20 do 30 rożnych badań dotyczących zdolności poznawczych i matematycznych, cech osobowości i położenia poszczególnych badanych na spektrum introwersji i ekstrawersji.
Badania pod kątem synestezji wykazały, że wskaźnik ciągłości i spójności odpowiedzi wzrastał wraz z wiekiem dzieci we wszystkich grupach wiekowych. Okazjonalnie jednak badacze odkrywali dziecko, które było niezwykle konsekwentne jak na swój wiek, co wskazywało na synestezję. Według uzyskanych rezultatów, częstotliwość występowania każdego z badanych rodzajów tego schorzenia wynosi około 2 %.
„Nasi badani czasem zauważali na przykład, że skoro już zapytaliśmy ich o kolory liter i cyfr, to może zapytamy też o kolory dni tygodnia”, wspomina Simner.
Gdy zespół zdiagnozował osoby z synestezją, badacze przystąpili do poszukiwania cech wspólnych.
„Wspomniałam o ich gorszym samopoczuciu, ale dodatkowo zwykle osiągają wybitne wyniki w nauce”, wyjaśnia Simner. „Ich słownictwo jest dużo bogatsze, a ich wypowiedzi znacznie bardziej zróżnicowane”, dodaje badaczka. Osoby z synestezją mają zwykle lepszą pamięć, bardziej rozwinięte umiejętności przestrzenne i zdolności matematyczne.
Prace nad nową aplikacją
Na rynku brakuje obecnie zestawu badań pozwalającego na diagnozowanie synestezji u dzieci. Dzięki badaniu objawów synestezji w każdym wieku, zespół był w stanie stworzyć narzędzie diagnostyczne w postaci aplikacji na smartfony, która może pozwolić na wykrycie tego stanu w dzieciństwie.
Diagnoza opiera się na zadaniu polegającym do połączenia liczb do szerokiej gamy odcieni kolorów, co pozwala na szybsze i sprawniejsze badanie spójności odpowiedzi. Będąca obecnie w fazie testów beta aplikacja może rozwiązać problem braku wsparcia dla dzieci z synestezją, przynosząc korzyści zarówno samym młodym pacjentom, jak i ich rodzinom, nauczycielom i lekarzom.