PDF Basket
Rak jajnika jest jednym z najczęściej występujących nowotworów wśród Europejek – tylko w 2020 roku lekarze zdiagnozowali przeszło 68 000 nowych przypadków tej choroby. Jednym z największych wyzwań związanych z jej leczeniem jest fakt, że większość zdiagnozowanych przypadków – nawet 70 % – jest wykrywana dopiero wówczas, gdy choroba jest już w zaawansowanym stadium.
W wielu sytuacjach uniemożliwia to jej skuteczne leczenie.
„W przypadku późnego postawienia diagnozy wskaźnik 5-letniego przeżycia kobiet chorujących na nowotwór złośliwy jajnika wynosi mniej niż 30 %”, zauważa Paula Mendes, koordynatorka projektu EARLYDETECT z ramienia Uniwersytetu w Birmingham w Zjednoczonym Królestwie.
„Z drugiej strony wczesne wykrycie zapewnia przeżycie przeszło 90 % pacjentek, nawet jeśli zdiagnozujemy u nich najbardziej złośliwe i agresywne formy nowotworu”.
Wczesne wykrywanie nowotworów
Biorąc pod uwagę wskaźniki przeżycia, kluczowe znaczenie ma jak najszybsze wykrycie choroby, zanim nastąpią pierwsze przerzuty. Narzędzia wykorzystywane dotychczas do prowadzenia badań przesiewowych nie pozwalały jednak na robienie tego z wystarczającą pewnością.
„Antygen CA 125 jest jednym z markerów nowotworowych najczęściej wykorzystywanym w celu diagnostyki choroby”, wyjaśnia Mendes. „Problemem jest czułość badania oraz jego specyficzność. Badanie antygenu CA 125 pozwala na wykrycie jedynie około połowy przypadków nowotworów w pierwszym stadium zaawansowania”.
Mając świadomość ograniczeń tego badania, Mendes i jej zespół poszukiwali nowych sposobów szybkiego i dokładnego wykrywania nowotworów. W tym celu rozpoczęli pracę nad nowatorskim podejściem.
„Wiedzieliśmy, że nowotwór złośliwy jajnika wiąże się ze zmianami w cukrach wchodzących w skład wydzielanych glikoprotein”, wyjaśnia badaczka. „Uznaliśmy, że mogą zostać wykorzystane jako biomarkery nowotworu jajnika we wczesnym stadium zaawansowania”.
Glikoproteiny to cząsteczki zbudowane z białek i węglowodanów, które odgrywają pewną rolę w wielu funkcjach organizmu – odpowiadają między innymi za prawidłowe działanie układu odpornościowego.
Pomimo tej wiedzy wciąż brakuje rozwiązań pozwalających na jej wykorzystanie w celu leczenia pacjentów. Na szczęście w ramach finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu GLYCOSURF, wraz ze swoimi współpracownikami Mendes opracowała sposób umożliwiający rozróżnianie różnych struktur cukrów bez żadnych wątpliwości.
To rozwiązanie zostało wykorzystane i rozwinięte w ramach projektu EARLYDETECT, gdzie pozwoliło na opracowanie nowatorskiego procesu dokładnego pomiaru oraz określenia składu cukrów związanych z rakiem jajnika.
Znacząca poprawa opieki nad pacjentkami
Gdy realizacja projektu EARLYDETECT dobiegła końca, a badania okazały się sukcesem, zespół skupił się na weryfikacji skuteczności rozwiązania w zakresie wykrywania nowotworu złośliwego jajnika w warunkach klinicznych dzięki wsparciu organizacji charytatywnej Cancer Research UK.
„Wierzymy, że nasze rozwiązanie może przyczynić się do opracowania nowych standardów diagnostyki nowotworów jajnika, gdyż pozwala na precyzyjne wykrycie choroby nawet we wczesnym stadium jej zaawansowania”, wyjaśnia.
„Wszystko wskazuje na to, że jego wykorzystanie na szerszą skalę przyniesie wiele korzyści zdrowotnych i finansowych. Wykrywanie nowotworów jajnika we wczesnych stadiach, zanim nastąpi ich rozrost oraz zanim pojawią się przerzuty, znacząco poprawi wyniki leczenia, które jest znacznie bardziej skuteczne we wczesnych etapach rozwoju choroby. Dzięki temu będziemy w stanie uratować więcej istnień ludzkich”.
Oprócz zwiększenia wskaźnika przeżywalności i lepszych rokowań, diagnoza nowotworu we wczesnym stadium zaawansowania pozwala na wykorzystanie szerszego wachlarza opcji jego leczenia – wiele z nich ma znacznie mniejszy wpływ na jakość życia kobiety. Skuteczne leczenie choroby na wczesnym etapie oznacza także mniejsze obciążenie dla systemów opieki zdrowotnej.
„Koszty leczenia pacjentki z nowotworem jajnika we wczesnym stadium zaawansowania choroby są znacznie niższe niż w przypadku zaawansowanych przypadków”, wyjaśnia Mendes. „Co więcej, nasze badanie będzie przystępne cenowo, a dodatkowo będą mogli je wykonać nawet lekarze pierwszego kontaktu. Takie rozwiązanie pozwoli na ograniczenie konieczności wystawiania skierowań do lekarzy specjalistów i zmniejszy koszty związane z drogimi badaniami diagnostycznymi”.