PDF Basket
Minęły zaledwie cztery lata od wejścia w życie unijnej dyrektywy w sprawie prawa autorskiego na jednolitym rynku cyfrowym, a już teraz na rynkach pojawiły się nowe technologie, które zapoczątkowały kolejne dyskusje dotyczące ochrony praw twórców i pogodzenia jej z rozwojem narzędzi cyfrowych. Jednym z nich są generatywne modele sztucznej inteligencji. Z tego powodu potrzebne są badania, które pomogą w opracowaniu nowych ram prawnych obowiązujących na terytorium Unii Europejskiej, które będą w stanie wspierać i chronić sztukę cyfrową.
„Mamy do czynienia z czterema zjawiskami, które są kluczowymi obszarami zainteresowania”, wyjaśnia Caterina Sganga, koordynatorka projektu reCreating Europe, profesor nadzwyczajna komparatystyki prawniczej na włoskiej uczelni Sant'Anna School of Advanced Studies.
„Przede wszystkim dostrzegamy, że prawo autorskie wpływa znacząco na wiele obszarów działań politycznych, interesów, praw i wolności wykraczających poza jego bezpośredni zakres oddziaływania. Widzimy także, że w sytuacji, gdy nie zaspokaja ono potrzeb społecznych, nieuchronnie pojawiają się strategie pozwalające na zaspokojenie zapotrzebowania konsumentów, na przykład piractwo i obchodzenie praw autorskich, ale także twórców – to na przykład techniczne środki ochrony i paradygmat copyleft”.
„Pozostałe dwa zjawiska to braki w wiedzy na temat procesów twórczych i konsumpcji twórczości oraz niski poziom świadomości przepisów prawa autorskiego i ich rzeczywistego wpływu wśród interesariuszy”.
Kompleksowe analizy
Zespół projektu reCreating Europe podjął próby przeprowadzenia wielotorowych analiz, aby znaleźć skuteczne rozwiązania tych problemów. Wypełnienie luk i braków w wiedzy opierało się na przeprowadzeniu międzynarodowych analiz przepisów i praw, opracowaniu innowacyjnych metod pomiaru oddziaływania jednolitego rynku cyfrowego na produkcję i konsumpcję dóbr kultury i wytworów kreatywnych, a także realizacji badań wszystkich środków ochrony praw autorskich, obejmujących aspekty prawne, ekonomiczne i technologiczne.
„W naszych badaniach chcieliśmy się skupić na obecnie pomijanych zjawiskach”, wyjaśnia Sganga. „Jednym z przykładów są potrzeby grup szczególnie narażonych dotyczące dostępu i ponownego wykorzystywania utworów chronionych prawem autorskim w Unii Europejskiej”. Naszym celem było wskazanie przeszkód wpływających na ich dostęp do wiedzy i uczestnictwa w kulturze”.
Sganga zauważa jednak kolejne wyzwania, którym stawiają czoła niszowe sektory kreatywne – to między innymi powstawanie scentralizowanych ośrodków kulturowych oraz zmiany charakteru dzielnic w wyniku gentryfikacji, a także zjawisko „ślepych punktów” w obszarze praw własności intelektualnej – sytuacji, w których ochrona zwyczajowo nie przysługuje pewnym rodzajom twórczości, takim jak na przykład przepisy kulinarne i dania tworzone przez szefów kuchni.
Przeprowadzone przez zespół badania i analizy koncentrowały się na pięciu grupach interesariuszy – użytkownikach końcowych, instytucjach zajmujących się kulturą i dziedzictwem, indywidualnych autorach i wykonawcach, sektorach kreatywnych i pośrednikach.
„W ramach prac z udziałem autorów i wykonawców przeprowadziliśmy ankietę, dzięki której byliśmy w stanie przekrojowo spojrzeć na ich doświadczenia związane z cyfryzacją, dotyczące między innymi interakcji z wydawcami, platformami i agregatorami treści. Wyniki przeprowadzonych badań pozwalają nam spojrzeć uważnie na zagadnienia dotyczące umów, pozycji na rynku i znaczenia nowych technologii, w tym sztucznej inteligencji”, dodaje Sganga.
Choć projekt reCreating Europe dobiegł końca zanim nowe modele sztucznej inteligencji trafiły na pierwsze strony gazet, jednym z obszarów prac były analizy przepisów dotyczących objęcia rezultatów działania sztucznej inteligencji ochroną przy pomocy praw autorskich. Badacze przyglądali się również zjawisku postrzegania rozwoju sztucznej inteligencji przez autorów i wykonawców.
Nowe działania polityczne
Kompleksowe badania przeprowadzone w ramach projektu położyły podwaliny pod opracowanie odpowiednich działań na szczeblu politycznych i zapewniły lepszy wgląd w złożone zagadnienia związane z prawem autorskim i własnością intelektualną.
Skupiony wokół projektu zespół badaczy opracował łącznie pięć zestawów kompleksowych zaleceń politycznych dotyczących luk w przepisach oraz problematycznych zagadnień, biorąc pod uwagę potrzeby wszystkich grup interesariuszy. Wszystkie opracowane zalecenia zostały także szczegółowo omówione w specjalnej broszurze, która trafiła do wybranych decydentów.
Jednym z obszarów, którym zajął się zespół projektu reCreating Europe jest sztuczna inteligencja, w przypadku której badacze przedstawili pięć kluczowych zaleceń. Wśród nich znalazła się propozycja niewprowadzania nowych systemów ochrony prac wytworzonych przez modele SI, nawoływania do przyznania wykonawcom praw wykraczających poza zakres wynikający z prawa autorskiego wykonywanych treści, a także wskazanie potrzeby monitorowania rozwoju działań artystycznych, biznesowych i zawieranych umów.
„Mamy nadzieję, że nasze zalecenia polityczne, oparte na zgromadzonych przez nasz zespół danych, rozmowach, opracowaniach, sprawozdaniach i wynikach ankiet, zostaną wykorzystane przez prawodawców na szczeblu UE oraz poszczególnych państw członkowskich w najbliższej przyszłości. Obecnie dokładamy wszelkich starań, by na fali projektu reCreating Europe realizować dodatkowe działania następcze”, podsumowuje Sganga.