PDF Basket
Biorąc pod uwagę kryzys klimatyczny i trwającą globalną pandemię, coraz bardziej widoczne staje się zapotrzebowanie na jedno miejsce, w którym dane naukowe mogą być łatwo udostępniane i wykorzystywane przez badaczy. Takie miejsce można znaleźć w chmurze – to europejska chmura dla otwartej nauki, czyli European Open Science Cloud (EOSC).
„Celem EOSC jest wspieranie prac naukowców w całej Unii Europejskiej poprzez zbudowanie specjalnego środowiska pozwalającego na przechowywanie i przetwarzanie danych badawczych”, twierdzi Per Öster, dyrektor finansowanego przez UE projektu EOSC-hub. „Naszym głównym założeniem jest oddanie w ręce naukowców i innowatorów centralnego kontynentalnego punktu kontaktowego, który pozwoli im uzyskiwać dostęp, odkrywać i wykorzystywać zróżnicowane zasoby na potrzeby badań naukowych opartych na danych”.
Choć na pierwszy rzut oka wydaje się to proste, realizacja tak ogromnego projektu infrastrukturalnego jest niezwykle złożonym przedsięwzięciem. Właśnie tym aspektem zajmował się zespół projektu EOSC-hub, w ramach którego powstało konsorcjum łączące potencjał, możliwości i rozwiązania techniczne Federacji EGI (EGI Federation), EUDAT oraz INDIGO DataCloud oraz 20 paneuropejskich infrastruktur badawczych, dzięki którym powstały elementy, z których budowana jest EOSC.
Prosta nawigacja, łatwy dostęp
Celem końcowym projektu EOSC-hub jest ułatwienie dostępu do interdyscyplinarnych zbiorów danych, a także zapewnienie interoperacyjności danych i związanych z nimi usług. „Gdy pomyślimy o tym, że w całej Unii Europejskiej badania naukowe warte miliony, a nawet miliardy euro, realizuje przeszło 1,7 miliona badaczy, wszystkie dane naukowe, których nie można łatwo wykorzystać ponownie do innych celów stanowią stracone szanse”, wyjaśnia Tiziana Ferrari, koordynatorka projektu EOSC-hub. „Naszym celem jest usunięcie przeszkód, które utrudniają badaczom i naukowcom prosty i szybki dostęp do potrzebnych im danych naukowych”.
W tym celu w ramach projektu powstało swoiste centrum oparte na usługach, które zapewnia prosty dostęp do rozproszonych systemów obliczeniowych, pamięci masowej, danych oraz aplikacji naukowych. Centrum, do którego użytkownicy mają dostęp za pośrednictwem intuicyjnego portalu oraz rynku usług, zapewnia również dostosowane do potrzeb naukowców usługi tematyczne, które zaspokajają potrzeby różnych środowisk naukowych. „Naukowcy mogą teraz łatwo poruszać się po EOSC i uzyskiwać dostęp do potrzebnych im zasobów”, dodaje Ferrari.
Inne kluczowe rezultaty obejmują oparty na stabilnej platformie IT system zarządzania usługami, który wspiera planowanie, realizację, obsługę oraz kontrolowanie usług oferowanych przez EOSC. Powstały również zasady korzystania, które obejmują ogólne wytyczne dotyczące tego, kto jest odpowiedzialny za nadzór wybranych obszarów w ramach ekosystemu EOSC, a także kursy szkoleniowe dotyczące korzystania z europejskiej chmury. W ramach projektu odbyły się nawet pilotażowe testy programu, który docelowo może umożliwić naukowcom z sektora prywatnego uzyskiwanie dostępu do cyfrowych technologii i usług udostępnianych w ramach EOSC.
„Budowanie wirtualnego środowiska, w ramach którego dane naukowe mogą być łatwo udostępniane i wykorzystywane przez innych użytkowników, którzy uzyskują do nich dostęp wymaga ustalenia wspólnych norm, standardów i zasad, a także koordynacji kanałów udostępniania przez wiele niezależnych organizacji”, dodaje Öster. „Rezultaty projektu EOSC-hub wyznaczają kierunek, w jakim powinny toczyć się dalsze prace”.
Natychmiastowe skutki
Projekt EOSC-hub jest jedną z pierwszych inicjatyw dostarczających rozwiązania na potrzeby budowy europejskiej chmury dla otwartej nauki, dlatego jego rezultaty będą miały daleko idące skutki. „Uzyskane przez nas wyniki są czymś więcej, niż tylko teorią – to konkretne rozwiązania, które już teraz znajdują zastosowanie w praktyce”, zauważa Öster. „Na przykład nasze propozycje i sugestie dotyczące architektury, wytyczne w zakresie interoperacyjności, zasady uczestnictwa oraz usługi wewnętrzne zostały przyjęte i będą wpływać na rozwój EOSC w nadchodzących latach”.
Co więcej, działania zrealizowane w ramach projektu wywarły również skutki o bardziej natychmiastowym charakterze. Dzięki usprawnieniu dostępu do danych, coraz więcej naukowców decyduje się na korzystanie z EOSC. Za przykład mogą posłużyć badacze zajmujący się naukami humanistycznymi i społecznymi, wśród których zaobserwowano 138-procentowy wzrost liczby odwiedzin portalu. W przypadku nauk o środowisku, dzięki projektowi EOSC-hub badacze uzyskali dostęp do przeszło 81 petabajtów danych, czego skutkiem był trzykrotny wzrost ich wykorzystania. Co więcej, w czasie pandemii COVID-19 przeszło 23 000 naukowców z całego świata uzyskało dostęp do zasobów powiązanych z projektem EOSC-hub.
„Celem EOSC jest przede wszystkim zapewnienie naukowcom łatwego dostępu do zaawansowanych narzędzi, danych oraz usług, których potrzebują, aby skutecznie stawić czoła wyzwaniom społecznym, którym obecnie stawia czoła Europa”, podsumowuje Ferrari. „Patrząc na liczby i wskaźniki, które rosną niemal z dnia na dzień, możemy z pełnym przekonaniem stwierdzić, że projekt EOSC-hub okazał się spektakularnym sukcesem”.