PDF Basket
W ostatnich kilkunastu latach Europa musiała się zmierzyć z kryzysem finansowym, kryzysem zadłużeniowym, kolejnymi odsłonami kryzysu migracyjnego oraz szeregiem wyzwań związanych z bezpieczeństwem. Ledwie uporawszy się z następstwami pandemii COVID-19, UE stanęła w obliczu wojny, która wybuchła tuż u jej granic i wywołała kryzys energetyczny bez precedensu w najnowszej historii.
Wszystkie te trudności przekładają się na pogłębiającą się nieufność wobec instytucji europejskich. „Szczególnie w przypadku ostatnich kryzysów Unii nie udawało się zawsze należycie reagować na obawy i zastrzeżenia obywateli”, mówi Jan Wouters, dyrektor Lowańskiego Ośrodka Badań nad Zarządzaniem na Świecie i profesor Katolickiego Uniwersytetu Lowańskiego.
Ale czy obywatele stają się w związku z tym przeciwnikami idei Unii Europejskiej? Przeprowadzone ostatnio w ramach finansowanego przez UE projektu RECONNECT badania ankietowe obejmujące dużą grupę obywateli oraz analizy treści medialnych wskazują, że jest dokładnie odwrotnie.
„Nasze badanie pokazuje, że generalnie rzecz biorąc nie mamy do czynienia ze wzrostem przekonań antyeuropejskich wśród obywateli”, dodaje Wouters, który pełnił rolę koordynatora projektu. „Europejczycy mają natomiast coraz większe oczekiwania wobec Unii, które niestety często nie są spełnialne”.
Obywatele jednak nie zrażają się i aktywnie szukają sposobów na angażowanie się w życie publiczne.
Przekucie wyników badania w praktyczne działania
Zespół projektu w pierwszej kolejności opracował na podstawie wyników badania konkretne zalecenia polityczne dotyczące zmiany traktatów założycielskich UE. Zakładają one przykładowo zbliżenie unijnych procesów decyzyjnych do wyborców poprzez nadanie Parlamentowi Europejskiemu nowych uprawnień w zakresie inicjatyw legislacyjnych.
„Parlament Europejski powinien zostać uznany za serce unijnej demokracji, w związku z czym należy zreformować sposób jego funkcjonowania, stosownie do tej kluczowej roli”, wskazuje Axel Marx, wicedyrektor Lowańskiego Ośrodka Badań nad Zarządzaniem na Świecie pełniący rolę kierownika badawczego podczas realizacji projektu. „Dzięki temu stałby się on lepiej postrzegany i lepiej reprezentowałby wolę obywateli”.
Projekt RECONNECT dowiódł ponadto, że konieczne jest pogłębienie demokratycznego charakteru UE poprzez zbliżenie unijnych instytucji do obywateli oraz umocnienie społeczeństwa obywatelskiego. „Obywatelom zależy na uczestnictwu w europejskich procesach decyzyjnych, a ich zaangażowanie w życie publiczne musi mieć charakter systematyczny”, twierdzi Marx.
Prace zespołu dotyczyły także ożywienia samej idei integracji europejskiej, a w tym celu uczeni przygotowali nową wizję, która zakłada powiązanie zasad demokracji i rządów prawa bezpośrednio z życiem codziennym obywateli.
„Ochrona rządów prawa powinna stać się bardziej przejrzysta i rozliczalna, powinna w sposób bardziej bezpośredni angażować obywateli i powinna opierać się na większej roli Parlamentu Europejskiego”, tłumaczy Marx.
Bardziej demokratyczna Europa
W projekcie RECONNECT powstały także rozwiązania sprzyjające zbliżeniu obywateli i instytucji państwowych. Jednym z nich jest platforma MOOC oferująca masowe otwarte kursy online. Ta ogólnodostępna platforma pozwala na udział w kursach poświęconych podstawowym demokratycznym wartościom europejskim i praworządności. Jak dotąd skorzystało z niej 2 500 osób z 90 krajów.
„Zwiększeniu roli obywateli zjednoczonej Europy towarzyszą zintensyfikowane działania związane z informowaniem Europejczyków o funkcjonowaniu UE oraz ideach, na których opiera się europejski projekt”, wyjaśnia Alex Andrione-Moylan, uczestniczący w projekcie naukowiec z Katolickiego Uniwersytetu Lowańskiego. „Zespół projektu RECONNECT był w związku z tym silnie zaangażowany w podnoszenie jakości kształcenia na temat zagadnień związanych z Unią Europejską”.
W działania te wpisało się także utworzenie Centrum Informacyjnego dla Młodzieży (Youth Resource Centre), dzięki któremu uczniowie szkół podstawowych i średnich mają dostęp do przystępnych informacji na temat podstawowych zagadnień dotyczących UE.
Projekt RECONNECT wytyczył ambitną, ale realistyczną ścieżkę w kierunku zreformowania Europy w sposób, który pozwala na lepsze reprezentowanie obywateli oraz szersze uwzględnienie ich poglądów, obaw i aspiracji.
„Choć skutki tych prac będą odczuwalne dopiero w dłuższej perspektywie, to narzędzia opracowane w projekcie RECONNECT już teraz pozwalają władzom unijnym i krajowym na skuteczniejsze reagowanie na potrzeby obywateli oraz umożliwiają organizacjom pozarządowym i instytucjom społeczeństwa obywatelskiego na bardziej aktywne uczestnictwo w życiu demokratycznym UE”, dodaje na koniec Wouters.