PDF Basket
Dzielnice mieszkalnictwa socjalnego, zwykle zlokalizowane na przedmieściach, są często odcięte od miast, których formalnie są częścią. Większość z nich powstała w czasie odbudowy zniszczeń po II wojnie światowej, w związku z czym obszary te nie zostały odpowiednio zintegrowane z szerszym krajobrazem miejskim, pozostawiając ich mieszkańców w poczuciu izolacji.
„Kiedy rozmawialiśmy z ludźmi zamieszkującymi te tereny, często słyszeliśmy następujące zdania: »Jadę do Porto« lub »Jadę do Sofii«”, twierdzi Isabel Ferreira, współkoordynatorka projektu URBiNAT. „Pokazuje to brak więzi z miastem jako całością, nawet mimo silnego poczucia przynależności do najbliższej okolicy”.
Z myślą o rozwiązaniu tego problemu, zespół projektu postanowił skupić się na ponownym połączeniu tych obszarów przy pomocy nie tylko infrastruktury fizycznej, ale również inicjatyw społeczno-kulturalnych. Ogólną wizją projektu było poradzenie sobie z tym rozdrobnieniem metodą, która zachęcałaby do integracji i wzmacniała poczucie przynależności.
Poczucie łączności i przynależności
Projekt połączył siedem europejskich miast: Porto, Nantes, Sofię, Sienę, Novą Goricę, Brukselę i Høje-Taastrup, a wraz z nimi wielu ekspertów w dziedzinie urbanistyki, praw człowieka, geografii, nauk społecznych i humanistycznych – wszystko to z myślą o opracowaniu wspólnej, włączającej metodologii i zwiększeniu znaczenia rozwiązań opartych na przyrodzie.
„Musieliśmy pochylić się nad problemem planowania przestrzeni miejskiej, jednocześnie uwzględniając kwestie partycypacji, alternatywne rozwiązania gospodarcze i prawa człowieka”, wyjaśnia Gonçalo Canto Moniz, współkoordynator projektu. „Łącząc wszystkie te perspektywy, stworzyliśmy holistyczne podejście oparte na rzeczywistych wyzwaniach”.
Sercem projektu była koncepcja „zdrowych korytarzy” – rozwiązań opartych na przyrodzie, które wykraczały poza tworzenie tradycyjnych parków czy zielonej infrastruktury. Wytyczanie tych korytarzy polegało na wprowadzaniu fizycznych ulepszeń, takich jak roślinność i ścieżki, w połączeniu z działaniami ukierunkowanymi na mieszkańców, wzmacniającymi spójność społeczną.
Podejście przyjęte w projekcie URBiNAT polegało na zmianie myślenia o rozwiązaniach opartych na przyrodzie, tak by główny nacisk został położony na potrzeby ludzi. Dzięki uczynieniu partycypacji centralnym elementem mieszkańcy byli w stanie współtworzyć swoje przestrzenie, przekształcając zarówno swoje otoczenie, jak i wzajemne relacje.
W ramach projektu powstał elastyczny i obszerny katalog rozwiązań opartych na przyrodzie, wśród nich warsztaty partycypacyjne, waluty społeczne, wspólnie uprawiane ogródki i wydarzenia kulturalne, które każde miasto może dostosować do swoich unikalnych potrzeb. Wśród wdrożonych rozwiązań warto wymienić rynek społeczny i solidarnościowy w Porto, audytorium na świeżym powietrzu w Sofii i ogród miejski w Nantes.
Korytarze te stały się pomostami łączącymi te dzielnice z tkanką miejską, jednocześnie wzbudzając w społecznościach poczucie tożsamości i dumy.
Kluczem do sukcesu okazało się zaangażowanie uczestników projektu w proces współtworzenia oparty na współzarządzaniu. Mieszkańcy, decydenci, praktycy, naukowcy i przedsiębiorcy – wszyscy mogli wziąć udział w pracach od najwcześniejszych etapów, co dało pewność, że podjęte decyzje odzwierciedlały potrzeby i aspiracje całej społeczności.
„Zaangażowanie wszystkich zainteresowanych stron już na samym początku bardzo wiele dało”, dodaje Beatriz Caitana, jedna z koordynatorek projektu. „Nawet wybór obszarów wymagających interwencji został dokonany wspólnie, co dało mieszkańcom prawdziwe poczucie odpowiedzialności”.
Równie ważnym owocem tych prac było powstanie silnej społeczności praktyków w każdym z siedmiu miast, złożonej z lokalnych stowarzyszeń, naukowców i międzynarodowych ekspertów, w ramach której dzielili się oni wiedzą i najlepszymi praktykami.
Impuls do zmian
Miasta pilotażowe uczestniczące w projekcie mogą się już cieszyć pierwszymi znaczącymi efektami zdrowych korytarzy. Na przykład w Porto dzikie, błotniste przejście zostało przekształcone w bezpieczny, dobrze oświetlony korytarz z roślinnością i ścieżkami, co znacznie poprawiło codzienne życie mieszkańców.
Z kolei w Sofii niewykorzystany obszar został przekształcony w tętniącą życiem przestrzeń publiczną, która przyciąga mieszkańców w każdym wieku dzięki odbywającym się tam wydarzeniom, zajęciom sportowym i warsztatom. Rozwiązania te wpłynęły również na poprawę mobilności i bezpieczeństwa, szczególnie w przypadku wrażliwych grup społecznych.
Co więcej, korytarze przyczyniły się do wzmocnienia więzi społecznych. Na przykład stowarzyszenia, które nigdy wcześniej nie współpracowały ze sobą, zaczęły działać ramię w ramię, wspierając silniejsze poczucie przynależności i wspólnego celu.
Co ważne, rezultaty projektu wykraczają poza zmiany w otoczeniu. Opracowanie ogólnodostępnego katalogu rozwiązań opartych na przyrodzie umożliwia bowiem innym miastom i organizacjom powielanie metod zastosowanych przez uczestników projektu URBiNAT. Ponadto powstało Obserwatorium URBiNAT, które zajmuje się monitorowaniem wpływu tych interwencji na społeczność, gospodarkę i miasta, zapewniając długofalowe oddziaływanie korzystnych rezultatów projektu.
Przyszłe modele
Zdrowe korytarze stworzone w ramach projektu URBiNAT stanowią zrównoważony model rewitalizacji obszarów miejskich sprzyjającej włączeniu społecznemu. Opierając się na rozwiązaniach opartych na przyrodzie, metodach współtworzenia i idei solidarności, zespół pokazał, że nawet najbardziej wrażliwe społeczności mogą podjąć wspólny wysiłek prowadzący do realnej zmiany.
Jeśli chodzi o dalsze działania, opracowane narzędzia i metodologie są wdrażane w ramach nowych inicjatyw i powielane poprzez warsztaty, publikacje i międzynarodową sieć partnerów, czego przykładem są finansowane ze środków UE projekty TRANS-Lighthouses i GreenInCities.
„Pokazaliśmy, że w rewitalizacji miast nie chodzi wyłącznie o infrastrukturę”, podsumowuje Ferreira. „Chodzi o ludzi, więzi między nimi i ich poczucie przynależności. To od tego zaczyna się prawdziwa zmiana”.