PDF Basket
Naukowcy zajmujący się badaniami oceanograficznymi i geologicznymi, pobieraniem próbek biologicznych, pomiarami wskaźników zmiany klimatu i innymi badaniami morskimi zwykle korzystają z przygotowanych do tego celu statków, które są wyposażone w specjalistyczny sprzęt i obsługiwane przez wykwalifikowaną załogę.
Zazwyczaj statki te są użytkowane na poziomie krajowym, przez co w przypadku zamożniejszych i lepiej przygotowanych krajów wypraw badawczych bywa tak dużo, że nakładają się na siebie, zaś naukowcy z krajów posiadających skromniejsze zasoby mają trudności z prowadzeniem badań w ogóle.
„Jednym z głównych celów inicjatywy EurofleetsPlus było umożliwienie europejskim statkom badawczym działania w ramach jednej floty”, mówi koordynator projektu Aodhán Fitzgerald z Irlandzkiego Instytutu Morskiego. „Jest to korzystne z punktu widzenia rachunku ekonomicznego, efektywności paliwowej i emisji, przy czym oznacza też, że statki nie są wysyłane na duże odległości, jeśli w pobliżu znajduje się już odpowiednia jednostka”.
Wspólne zasoby
W ramach projektu EurofleetsPlus powstała platforma otwarta zarówno dla naukowców z całej Europy, jak i partnerów międzynarodowych, umożliwiająca im ubieganie się o miejsca i stanowiska doświadczalne na pokładzie różnego rodzaju statków pływających po wodach Arktyki, wschodniego i zachodniego Atlantyku, Pacyfiku i Antarktyki.
Oprócz możliwości wyboru najbardziej odpowiedniego dla siebie rejsu naukowcy mogli również uzyskać dostęp do specjalistycznego sprzętu, w tym siedmiu zdalnie sterowanych pojazdów i pięciu autonomicznych pojazdów podwodnych.
Wsparcie naukowców w ramach projektu polegało na pokryciu kosztów wyczarterowania statków. „Koszt obsługi mniejszych statków wynosi około pięciu lub sześciu tysięcy euro dziennie, z kolei większe jednostki to dzienny koszt rzędu nawet kilkudziesięciu tysięcy euro, w zależności od ilości zużywanego paliwa, liczby członków załogi czy liczby naukowców zabieranych na pokład”, wyjaśnia Fitzgerald.
W ramach projektu opracowano również program zdalnego ponadnarodowego dostępu (Remote Transnational Access), który ma ułatwiać badaczom dodawanie ich własnych eksperymentów do wybranej ekspedycji i nadzorowanie całego procesu z fotela we własnym laboratorium. „Jeśli jakiś naukowiec chciałby pobrać rdzeń do badań gdzieś w odległej części oceanu, załoga określonego statku mogłaby na wykonanie tego zadania poświęcić jeden dzień ze swojego programu bez ponoszenia dodatkowych kosztów, a także bez zwiększania śladu środowiskowego z powodu konieczności wysłania naukowca na ten statek”, dodaje Fitzgerald.
Złapanie wiatru w żagle
Nadesłanych zostało 68 wniosków, przy czym projekt pozwolił na sfinansowanie łącznie 268 dni na pokładzie statków w ramach 28 misji naukowych, w których wzięło udział 315 uczestników. Jedną trzecią wszystkich uczestników stanowili początkujący naukowcy. „Zachęcaliśmy głównych badaczy do przyjmowania na pokład naukowców na wczesnym etapie kariery, aby mogli prowadzić własne badania równolegle z głównym projektem, który otrzymał finansowanie”, zaznacza Fitzgerald.
Wśród sukcesów osiągniętych dzięki programowi warto wymienić mapowanie wrażliwych ekosystemów na Azorach, badania sejsmiczne na niezbadanych dotąd obszarach u zachodnich wybrzeży Irlandii oraz znakowanie żywych rekinów polarnych z myślą o lepszym poznaniu tych tajemniczych stworzeń żyjących nawet 500 lat.
Z myślą o przyspieszeniu rozwoju badań każdy z uczonych realizujących projekty wsparte w ramach inicjatywy EurofleetsPlus miał obowiązek udostępniania danych zebranych podczas rejsów za pośrednictwem platformy European Virtual Infrastructure in Ocean Research (EVIOR).
Oceany, rzeki i jeziora
Program EurofleetsPlus opiera się na wcześniejszych pracach przeprowadzonych w ramach projektów Eurofleets i EUROFLEETS2. „Po niemalże 13 latach pracy naprawdę udało się połączyć europejską flotę statków badawczych”, zauważa Fitzgerald. Uczony współpracuje obecnie z konsorcjum czterech krajów, aby umożliwić kontynuację prac podjętych w ramach inicjatywy Eurofleets.
Opierając się na osiągnięciach EurofleetsPlus, obecnie Instytut Morski pełni rolę koordynatora projektu AQUARIUS – inicjatywy finansowanej w ramach programu „Horyzont Europa”, oferującej dostęp do infrastruktury badawczej wód morskich i słodkich w całej Europie, co obejmuje nie tylko statki, ale także stałe platformy obserwacyjne, statki powietrzne, dane satelitarne, drony i laboratoria.
Dzięki temu naukowcy z Europy i ze świata nadal będą mogli prowadzić badania umożliwiające nam lepsze zrozumienie zarówno naszej planety, jak czekającej nas przyszłości.