PDF Basket
Kobiety od dawna przyczyniają się do rozwoju badań naukowych i dokonują przełomowych odkryć. Ada Lovelace opracowała pierwszy algorytm komputerowy już w połowie XIX wieku, zaś każdy, kto korzysta z prześwietlenia rentgenowskiego, powinien podziękować Marii Skłodowskiej-Curie. Jest też matematyczka Katherine Johnson, której praca w dziedzinie mechaniki orbitalnej wykonywana na rzecz programu Apollo realizowanego przez NASA została uwieczniona w filmie „Ukryte działania”. Również wiele szczepionek przeciwko COVID-19 zostało opracowanych dzięki wysiłkom biochemiczki Katalin Karikó.
A jednak, pomimo tak licznych osiągnięć kobiet, w nauce wciąż prym wiodą głęboko zakorzenione nierówności płciowe, stereotypy oraz dyskryminacja. Według opublikowanego niedawno sprawozdania She Figures report, sporządzonego na zlecenie Komisji Europejskiej, kobiety częściej studiują i kończą studia, niemniej jedynie jedna trzecia badaczy oraz zaledwie jedna czwarta profesorów to kobiety.
Ta dyskryminacja ma wpływ na wszystkich. „Dopiero wtedy gdy sektor akademicki i naukowy będzie obejmować naukowców mających różne pochodzenie i tożsamości, będziemy w stanie osiągać rezultaty mające znaczenie dla wszystkich”, stwierdza María Bustelo, badaczka na Uniwersytecie Complutense w Madrycie.
Przy wsparciu finansowanego ze środków UE projektu SUPERA Bustelo przewodzi wysiłkom mającym na celu ulepszenie sposobu prowadzenia badań naukowych na czterech uniwersytetach i w dwóch organizacjach finansujących badania. „Zwiększając równość, różnorodność i włączenie społeczne, tworzymy lepsze miejsca pracy i nauki, zwiększamy możliwości w zakresie zatrzymywania utalentowanych pracowników i studentów, a także oferujemy atrakcyjne możliwości wszystkim członkom społeczności, niezależnie od ich płci. Przyczynia się to również do zwiększenia potencjału instytucji w zakresie prowadzenia innowacyjnych badań naukowych”, dodaje Bustelo.
Znaczenie planów na rzecz równości płci
Dla twórców projektu SUPERA kluczem do długotrwałych zmian instytucjonalnych jest wykorzystanie planów na rzecz równości płci. Określają one na przykład, jak przeprowadzać kontrole procedur i praktyk, by wyłapywać uprzedzenia związane z płcią, jak określać i wdrażać strategie eliminowania wszelkich uprzedzeń, a także jak wyznaczać cele i monitorować postępy.
Takie działania pomagają instytucjom osiągać lepsze wyniki. Dyskryminujące praktyki w zakresie zatrudniania i awansów skutkują tym, że sektor akademicki traci ponad połowę utalentowanych kandydatów. Z kolei badania naukowe nieuwzględniające płci skutkują gorszymi wynikami, które nie pozwalają na osiągnięcie doskonałości naukowej. „Plany na rzecz równości płci to ważne narzędzie służące do wdrażania zmiany strukturalnej, która jest konieczna do osiągnięcia równości płci w zakresie rekrutacji, wyboru, postępów w karierze oraz podejmowania decyzji. Plany te przyczyniają się też do tworzenia bardziej inkluzywnej nauki i badań, w których perspektywa jest mniej androcentryczna”, wyjaśnia Bustelo.
W projekcie wykorzystano plany na rzecz równości płci, by włączyć element płci do badań naukowych i treści edukacyjnych. Plany były też ważnym narzędziem służącym do zwalczania stereotypów i uprzedzeń związanych z płcią w łańcuchu wartości badań naukowych i innowacji. Pomogły w utworzeniu bezpiecznych organizacji badawczych wolnych od przemocy ze względu na płeć oraz molestowania seksualnego i seksistowskich zachowań. Plany na rzecz równości płci są obecnie kryterium stosowanym przy przyznawaniu unijnych funduszy.
„Nasze podejście podkreśla znaczenie stosowania technik partycypacyjnych oraz aktywnego angażowania zainteresowanych stron w cały proces”, zauważa Bustelo. „Zwiększają one ogólne wsparcie dla projektu oraz procesu wdrażania i pomagają ograniczyć opór wobec zmian”.
Wprowadzanie zmian
Plany na rzecz równości płci stosowane w projekcie SUPERA już teraz wywarły duży wpływ na kilka instytucji akademickich i badawczych. Na przykład wytyczne projektu dotyczące komunikacji uwzględniającej płeć zostały przyjęte jako najlepsze praktyki przez Europejski Instytut ds. Równości Kobiet i Mężczyzn i uwzględnione w narzędziu na rzecz równouprawnienia płci w środowisku akademickim i naukowym, często określanym źródłem wytycznych z dobrymi praktykami w zakresie tworzenia i wdrażania planów na rzecz równości płci.
Prace realizowane w ramach projektu wpływają też na działania na szczeblu krajowym. Na przykład w Sardynii regionalny organ na rzecz finansowania badań wdrożył plan projektu SUPERA, by zapewnić równość płci zarówno w komunikatach dotyczących finansowania badań, jak i w funduszach strukturalnych. Z kolei w Portugalii zespół projektu przyczynił się do uczynienia Uniwersytetu w Coimbrze pionierem w udostępnianiu najlepszych praktyk oraz wiedzy na temat stosowania przepisów o parytecie krajowym interesariuszom pracującym nad polityką równości płci.
„Nasze plany na rzecz równości płci wyrażają dogłębne zrozumienie kwestii nierówności płci, stereotypów oraz uprzedzeń w nauce”, podsumowuje Bustelo. „Poprzez spojrzenie na doskonałość w nauce z perspektywy płci oraz podniesienie kwestii nierówności płci i braku równowagi pod względem władzy zespół projektu SUPERA sprawdził się jako ważny czynnik wprowadzający zmiany”.