PDF Basket
Neandertalczycy, wymarły gatunek człowieka, niegdyś dominowali w Eurazji. Jednak mniej więcej 40 000 lat temu wyginęli, a ich miejsce zajął człowiek współczesny. Ale kim byli neandertalczycy i co się z nimi stało? Na te pytania stara się odpowiedzieć zespół finansowanego przez UE i Europejską Radę ds. Badań Naukowych (ERBN) projektu PALEOCHAR.
„Archeologia stara się zazwyczaj odpowiedzieć na te pytania przez analizowanie narzędzi, którymi posługiwali się neandertalczycy oraz kości, które pozostały po zjedzonych przez nich zwierzętach”, mówi Carolina Mallol, archeolog na Universidad de La Laguna.
Wprawdzie takie podejście daje nam mnóstwo cennych informacji, Mallol wskazuje na ograniczenia tej metody, która umożliwia badanie wyłącznie dowodów nieorganicznych. „Obecnie archeologia prehistoryczna stara się wykorzystać możliwości, jakie dają metody biomolekularne, by zbadać również szczątki organiczne i w ten sposób zdobyć więcej informacji na temat naszej zamierzchłej przeszłości”, wyjaśnia uczona.
Dlatego też badacze pracujący nad projektem PALEOCHAR postanowili zastosować nowe podejście i zbadać mikroskopowe i molekularne dowody organiczne łącznie. „Dzięki analizie osadów organicznych w tak małej skali udało się nam uzyskać informacje dotyczące na przykład zawartości tłuszczu w diecie neandertalczyków, sposobu, w jaki rozpalali ogień, oraz wyglądu zajmowanej przez nich przestrzeni”, dodaje Mallol. „Połączenie tych różnych źródeł informacji powinno pozwolić nam zbudować pełniejszy obraz świata neandertalczyków”.
Łączenie technik mikroskopowych i biomolekularnych
Skupiając się na identyfikacji osadów organicznych uwięzionych w glebie oraz osadach na terenie wykopalisk, uczeni postanowili połączyć w badaniach techniki mikroskopowe i biomolekularne. „Po przeszło 50 000 lat na terenie stanowisk z okresu paleolitu zachowało się stosunkowo niewiele materii organicznej”, zauważa Mallol. „Najnowsze techniki badawcze pozwoliły nam uzyskać z tych ograniczonych zasobów naprawdę znaczne ilości informacji”.
Badacze skoncentrowali się na zbadaniu dowodów zebranych w miejscach palenisk – na przykład ziemi pochodzącej spod ogniska. Ich wybór był podyktowany faktem, że powolne spalanie materii organicznej w niskich temperaturach pozwala ograniczyć jej biodegradację, co sprawia, że zwiększa się szansa na zachowanie dowodów organicznych.
Ponadto ponieważ zachodzi istotne prawdopodobieństwo, że neandertalczycy używali tych palenisk do gotowania, uczeni założyli, że zebrana ziemia będzie zawierać lipidy (tłuszcze i woski). „Ponieważ lipidy zachowują się najlepiej ze wszystkich rodzajów materii organicznej, paleniska mogą stać się źródłem cennych informacji”, dodaje Mallol.
Po zidentyfikowaniu dowodów pochodzących z palenisk zespół projektu PALEOCHAR wykorzystał techniki analiz mikroskopowych i biomolekularnych do zbadania spalonych lipidów zebranych z zebranych osadów. „Uzyskaliśmy w ten sposób niepowtarzalne spojrzenie na powierzchnię życiową zajmowaną przez neandertalczyków, na której zbierały się liczne pozostałości aktywności człowieka. Podobne dowody udało się zebrać z gleb i obszarów wegetacji z okolicy jego bytowania”, mówi Mallol.
Nowe metody w nowym obszarze badań
Poza zbadaniem zebranych próbek w ramach projektu przeprowadzono też doświadczenia polegające na spalaniu próbek, by określić, jak zachowują się poszczególne lipidy podczas spalania. Ponadto dzięki skalibrowaniu i przeliczeniu różnych czynników, które mogły wpływać na proces analizy, badania prowadzone w ramach projektu przyczyniły się do rozwinięcia nowych metod badawczych, które będzie można wykorzystywać w przyszłości w tej nowej dziedzinie badań.
„Udało się nam opracować metodę badawczą i zastosować ją w praktyce na kilku stanowiskach paleolitycznych na całym świecie”, podsumowuje Mallol. „Dzięki temu zebraliśmy cenne dane dotyczące sposobu palenia ognia przez neandertalczyków oraz klimatu i środowiska, w jakich żyły poszczególne społeczności”.
Badacze koncentrują się obecnie na sprawdzeniu, czy połączenie metod mikroskopowych i biomolekularnych da się rozszerzyć na inne obszary, inne okresy i inne rodzaje dowodów archeologicznych.