PDF Basket
Het aantal kinderen met gedeelde voogdij neemt toe in Europa, hoewel de mate waarin sterk verschilt van land tot land. In België woont een op de drie kinderen van gescheiden ouders afwisselend in beide huishoudens, terwijl in Italië slechts ongeveer een op de 20 kinderen op deze manier leeft.
"Landen moedigen steeds meer regelingen aan die beide ouders in staat stellen om betrokken te raken bij het leven van hun kinderen na de scheiding. Maar tegelijkertijd is er een vrij negatieve kijk op de impact van zo'n voogdijregeling op de kinderen," zegt projectcoördinator Laura Merla, professor Sociologie aan de Katholieke Universiteit Leuven in België.
Op dit moment weten we heel weinig over hoe kinderen in deze omstandigheden gesocialiseerd raken, hoe ze zich aanpassen aan deze mobiliteit en welke rol dit speelt in de dagelijkse organisatie van hun leven.
Leven in een archipel
Het MobileKids-project werd ondersteund door de Europese Onderzoeksraad en voerde een reeks onderzoeken uit naar de impact van multilokaliteit. Dit omvatte een beleidsanalyse van multilokaliteit in België en Italië, interviews met ouders van kinderen en een kwalitatieve, diepgaande studie van de ervaringen van kinderen die minstens een jaar op een dergelijke wijze hebben geleefd.
Bijzonder interesse ging uit naar de vraag hoe kinderen die binnen een dergelijke regeling leven een gevoel van stabiliteit voor zichzelf creëren. Kinderen kunnen vertrouwde voorwerpen meenemen van het ene huishouden naar het andere of rituelen ontwikkelen zoals andere kleren aantrekken bij aankomst.
Merla's team ontdekte dat het achterlaten van symbolische voorwerpen in gemeenschappelijke ruimten belangrijk was voor kinderen. Dit geeft hen het gevoel dat ze onderdeel blijven van het huishouden, ook als ze weg zijn. "Heel belangrijk, vooral voor tieners, is dat ze hun eigen ruimte moeten hebben. Maar de uitdaging is dat ze nooit zeker weten of deze ruimtes gerespecteerd worden als ze er niet zijn," voegt Merla toe.
MobileKids liet ook zien hoe kinderen omgaan met een thuisomgeving die bestaat uit twee verschillend geleide huishoudens. "We hebben een metafoor gebruikt in het project, iets dat we geleend hebben uit de sociale geografie, het idee dat kinderen in een archipel leven, een eilandengroep, en dat elk van hun verblijfplaatsen een eiland is dat erg kan verschillen van de andere.”
Kinderen moeten met deze verschillende omgevingen omgaan, waarbij elke plek andere regels en beperkingen kan hebben. Kinderen moeten soms favoriete bezittingen binnensmokkelen als een ouder niet toestaat dat voorwerpen van de ex-partner mee naar huis worden genomen, een situatie die Merla een 'forteiland' noemt.
Invloed op gezinsbeleid
De resultaten van het MobileKids-project worden nu verspreid via een reeks inspanningen, waaronder seminars, conferenties en een virtuele tentoonstellingsruimte, wat bijdraagt aan een beter begrip van deze steeds meer voorkomende vorm van gezinsleven. Merla voegt eraan toe dat advocaten en rechters zich de terminologie rondom eilanden eigen beginnen te maken, om zich een beeld te vormen van de leefomstandigheden die gescheiden ouders wensen en van de impact die een gesloten of open eiland kan hebben op kinderen.
"Ik ben zelfs een paar keer benaderd door ouders die aan het scheiden waren en mij vroegen om hen te adviseren," merkt Merla op. "Dat is helemaal niet wat ik doe, maar het is wel een teken dat mijn onderzoeksresultaten echt tot het publieke bewustzijn doordringen.”
Met de steun van het ministerie van Jeugdhulp van de Federatie Wallonië-Brussel zal een stripboek over de dynamiek van multilokaliteit, ontwikkeld door het project, gedeeld worden met gezinswerkers die met kinderen werken.
Merla wijst erop dat de geleerde lessen bovendien breder kunnen worden toegepast, aangezien we ook als volwassene steeds mobieler worden. Ook wij verwachten niet langer slechts op één plek te wonen, met slechts één persoon samen te zijn of ons hele leven voor maar één werkgever te werken. "Mobiliteit is een soort norm geworden en we hebben kinderen die van jongs af aan in mobiliteit leven," legt ze uit. "Dit is dus een interessante casus om te begrijpen welke middelen ze gebruiken, met welke moeilijkheden ze te maken kunnen krijgen en hoe ze reageren op die moeilijkheden.”