PDF Basket
W Europie rośnie liczba dzieci mieszkających pod wspólną pieczą, choć wskaźnik ten różni się znacznie w zależności od kraju. W Belgii jedno na troje dzieci rozwiedzionych rodziców mieszka naprzemiennie w obu gospodarstwach domowych, podczas gdy we Włoszech dotyczy to tylko jednego na 20 dzieci.
„Kraje coraz częściej zachęcają rodziców do zawierania układów, które pozwalają im obojgu uczestniczyć w wychowaniu dzieci po rozstaniu. Jednocześnie jednak rozpowszechnione są dość negatywne poglądy na temat wpływu tego rodzaju układów na dzieci”, mówi koordynatorka projektu Laura Merla, profesor socjologii na Katolickim Uniwersytecie w Louvain w Belgii.
Obecnie wiemy bardzo niewiele o tym, jak socjalizują się dzieci w tym środowisku, jak adaptują się do zmiany miejsca pobytu i jak organizują swoje codzienne życie.
Życie na archipelagu
Wspierany przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych projekt MobileKids umożliwił przeprowadzenie szeregu badań dotyczących wpływu naprzemiennego miejsca zamieszkania. Znalazły się wśród nich analiza polityki naprzemiennego miejsca zamieszkania w Belgii i we Włoszech, wywiady z rodzicami dzieci oraz jakościowe, pogłębione badanie doświadczeń życiowych dzieci, które mieszkały w takich warunkach przez co najmniej rok.
Szczególnie interesujące było ustalenie dotyczące tego, w jaki sposób dzieci żyjące w takich warunkach tworzą dla siebie poczucie stabilności. Dzieci mogą zabierać ze sobą znajome przedmioty z jednego domu do drugiego lub rozwijać takie rytuały jak przebieranie się po dotarciu na miejsce.
Zespół Merli ustalił, że ważne dla dzieci były symboliczne przedmioty pozostawiane w przestrzeniach wspólnych, gdyż pozwalały im one poczuć, że należą do gospodarstwa domowego nawet wtedy, gdy są poza nim. „Bardzo ważne, zwłaszcza w przypadku nastolatków, jest posiadanie własnego miejsca. Trudność polega jednak na tym, że nigdy nie mają pewności, czy te miejsca są szanowane, kiedy je opuszczają”, dodaje Merla.
Badanie MobileKids pokazało też, jak dzieci radzą sobie w środowisku składającym się z dwóch różnie zarządzanych gospodarstw domowych. „W projekcie wykorzystaliśmy metaforę zapożyczoną z geografii społecznej – zgodnie z nią dzieci żyją na archipelagu, a każde z ich miejsc zamieszkania jest wyspą, która może być bardzo różna od drugiej”.
Dzieci muszą poruszać się po przestrzeniach, w których mogą obowiązywać odmienne zasady i ograniczenia. Dzieci mogą być zmuszone do przemycania swoich ulubionych rzeczy, jeśli rodzic nie zezwala na przynoszenie do domu przedmiotów od byłego partnera – Merla określa to jako „wyspę-twierdzę”.
Znaczenie dla kreowania polityki rodzinnej
Wyniki projektu MobileKids są obecnie rozpowszechniane za pośrednictwem szeregu działań, w tym seminariów, konferencji i wirtualnej przestrzeni wystawienniczej, pomagając pogłębić naszą wiedzę na temat tego zyskującego na popularności modelu rodziny. Merla dodaje, że prawnicy i sędziowie zaczynają używać terminu „wyspa” w celu zrozumienia warunków życia, do jakich dążą rodzice w separacji, a także wpływu, jaki zamknięta lub otwarta wyspa może mieć na dzieci.
„Kilka razy kontaktowali się ze mną z prośbą o poradę rodzice będący w trakcie rozwodu”, mówi Merla. „Nie zajmuję się poradnictwem, ale to znak, że wyniki moich badań faktycznie docierają do świadomości publicznej”.
Dzięki wsparciu Ministerstwa Wsparcia Młodzieży Federacji Walonia-Bruksela powstały w ramach projektu komiks na temat dynamiki naprzemiennego miejsca zamieszkania zostanie udostępniony praktykom rodzinnym pracującym z dziećmi.
Merla twierdzi, że wyciągnięte wnioski mogą mieć jeszcze szersze zastosowanie, ponieważ coraz częściej mamy do czynienia z większą mobilnością w naszym dorosłym życiu – nie oczekujemy już, że będziemy mieszkać w jednym miejscu, współpracować z jedną osobą lub pracować dla jednego pracodawcy przez całe życie. „Mobilność stała się swego rodzaju normą i niektóre dzieci od najmłodszych lat żyją w warunkach mobilności”, wyjaśnia. „Przedmiot naszego badania stanowi więc interesujący przypadek, aby dowiedzieć się, z jakich zasobów korzystają, jakie trudności mogą napotkać i jak reagują na te trudności”.