PDF Basket
Ze względu na referendum w sprawie brexitu i wyjątkowo zaciętą kampanię wyborczą w USA rok 2016 był prawdopodobnie punktem zwrotnym dla zachodnich demokracji. Wyniki brytyjskiego referendum i amerykańskich wyborów prezydenckich przeszły już do historii. Ale za kulisami tych wydarzeń narodziło się zupełnie nowe zjawisko – propaganda polityczna w internecie. „Fake news” stał się najmodniejszym zwrotem roku, a wielu badaczy zaczęło się zajmować śledzeniem fałszywych informacji na pełen etat.
Na fali tych wydarzeń powstał projekt COMPROP, finansowany w ramach grantu Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych. Zadaniem zespołu było identyfikowanie źródeł fałszywych informacji w newralgicznych dla życia publicznego momentach i śledzenie tego, jak rozprzestrzeniają się teorie spiskowe. Przez cztery lata realizacji projektu zespół monitorował miliony publicznych kont w serwisie Twitter i analizował dane z innych popularnych platform, takich jak Facebook i WhatsApp. „Nieustannie staraliśmy się udoskonalać metody wykorzystywane do analizowania wiadomości i informacji ze świata polityki w mediach społecznościowych”, tłumaczy Philip N. Howard, dyrektor Oxford Internet Institute i główny badacz projektu.
Pierwszym etapem projektu było opracowanie innowacyjnych metod na potrzeby dalszych analiz. W tym celu zespół połączył tradycyjne metody oparte na kodowaniu ze zautomatyzowanymi technikami, takimi jak analiza sentymentu i modelowanie wątków, by sprawniej i dokładniej interpretować dane. Uczestnicy projektu stworzyli również unikalne metody analizowania wizualnych źródeł fałszywych informacji (obrazów, memów, filmów), ponieważ odgrywają one coraz większą rolę w ich rozpowszechnianiu. „Posługując się tymi metodami, wyodrębnialiśmy i analizowaliśmy dane, a socjolodzy i politolodzy dzielili się z nami wartościowymi obserwacjami, które pomagały nam w interpretowaniu otrzymanych wyników”, wyjaśnia Howard.
Zdradliwe algorytmy
W 2018 roku rezultaty badań zespołu zostały wykorzystane do sporządzenia raportu na temat skali rosyjskiej ingerencji w wybory prezydenckie w USA, który został przedstawiony Senatowi Stanów Zjednoczonych. Z raportu wynikało, że faworyzujące Trumpa wiadomości dyskredytujące amerykański system wyborczy były rozpowszechniane głównie wśród Afroamerykanów. Jednocześnie Rosjanie prowadzili inne kampanie dezinformacyjne adresowane do konkretnych grup, takich jak Latynosi, muzułmanie, chrześcijanie, społeczność LGBT i weterani wojenni.
Dzięki zastosowaniu nowatorskich metod zespół projektu rzucił światło na nowy fenomen: obecnie na pierwsze strony gazet często trafiają „śmieciowe informacje”. Jest to zatem temat, któremu warto poświęcić badania. „Od czasu opublikowania pierwszych wyników naszych analiz dotyczących wyborów w USA propaganda obliczeniowa i obca ingerencja w procesy wyborcze stały się głównymi tematami prac naukowych na różnych wydziałach. Zrealizowano też wiele kampanii podnoszących świadomość opinii publicznej na temat sposobów, w jakie osoby manipulujące informacjami docierają do wyborców na podstawie ich profili demograficznych”, wyjaśnia Howard.
Informacje na temat wszystkich wyników projektu były rozpowszechniane wśród szerokiego grona odbiorców w postaci krótkich raportów publikowanych przez czołowe agencje informacyjne i kanały medialne. Ponadto konsorcjum aktywnie współpracowało z różnymi interesariuszami, w tym z organizacjami rządowymi, aktywistami i samymi platformami społecznościowymi, by promować efekty swojej pracy i zwiększać świadomość społeczeństwa na temat skali problemu.
Liczba tematów, które analizował zespół projektu, jest ogromna. Oprócz brexitu i kampanii Donalda Trumpa zespół przyjrzał się także wyborom prezydenckim we Francji w 2017 roku, a także innym ważnym wyborom w Ameryce Łacińskiej, Indiach i krajach europejskich. Zajmował się również wyzwaniami społeczno-politycznymi, takimi jak zmiana klimatu czy stwarzająca podziały narracja, a w ostatnim czasie także fałszywymi informacjami na temat COVID-19.
W jednej ze swoich ostatnich publikacji zespół pokazał, jak doszło do tego, że informacje o wątpliwej wiarygodności dotyczące COVID-19 i pochodzące ze źródeł wspieranych przez rządy Rosji, Chin, Turcji i Iranu były udostępniane częściej niż materiały czołowych agencji informacyjnych. Aktualności z najpopularniejszych kanałów generowały średnio 25 interakcji na każdy post, a dyskusyjne treści – 125.
„Nasze badania były niezwykle istotne, ponieważ udało nam się pokazać, w jaki sposób dezinformacja w mediach społecznościowych z powodzeniem zmienia oblicze współczesnych kampanii politycznych oraz jak osoby manipulujące informacjami do celów politycznych wykorzystują propagandę obliczeniową do wpływania na procesy demokratyczne na całym świecie”, wyjaśnia Howard. Rezultaty projektu COMPROP są także sygnałem do działania dla rządów. Świat staje się coraz lepiej skomunikowany, a sztuczna inteligencja odgrywa w nim coraz większą rolę, co oznacza, że manipulacja i propaganda polityczna w internecie pozostaną jednym z największych wyzwań naszych czasów.